Giderek artan bir ivmeyle endüstriyel üretim sistemlerinin otomatik hale geldiği ve üretim hızlarının da baş döndürücü şekilde arttığı günümüz dünyasında, çoğunluk nezdinde öncelikli bir gündem teşkil etmeyen “Emniyetli Çalışma” kavramı sanayide yaşanan birçok acı tecrübeden ve kayıplardan ötürü son yıllarda kayda değer bir şekilde önem kazanmaya başlamıştır.Bu durum sevindirici olmakla beraber, sadece mevzuata uysun diye yapılan ve endüstrinin birçok alanında gelişigüzel yürütülmeye çalışılan“Emniyet Projeleri”birçok durumdaişletmelere faydadan ziyadezarar getirebilmektedir.Bu zararların (ve kayıpların) çeşitleri ve boyutları çok fazla olmakla beraber hiç kuşku yok ki en önemli sebeplerinden bir tanesi; ihtiyaç duyulanemniyet çalışmalarının yetkisiz, bilgisiz ve tecrübesiz kişi veya takımlar tarafından yürütülmeye çalışılmasıdır.Ülkemiz endüstrisinde bu konudaki eksiklikleri ve yanlışlıkları giderebilmek amacıyla gerek T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı nezdinde gerek üniversiteler nezdinde ve gerekse de özel sektör firmaları nezdinde bazı çalışmalar sürdürülmektedir. Bu çalışmaların ortak amacı endüstride yürütülmeye ihtiyaç duyulan Emniyet Projelerini sadece ilgili konuda “Yetkinlik” kazanmış emniyet profesyonellerinin yürütmesini sağlamaktır.
Bu yazımızda; endüstride “Makine Emniyeti” konusunda PILZ Emniyet Otomasyon Ürünleri ve Hizmetleri Tic. Ltd. Şti.’nin ülkemiz sanayisinde mevcut olan bir eksikliği giderebilmek amacıyla organize ettiği ve bir Alman Teknik İzleme Kuruluşu olan TÜV NORD ile ortaklaşa yürüttüğü CMSE® (CertifiedMachinerySafetyExpert) eğitim programından ve bu programın katılımcılara sağlayacağı faydalardan bahsetmek istiyoruz.
CMSE® (CertifiedMachinerySafetyExpert) Nedir?
CMSE®Eğitimi, dünya çapında tanınan ve makine emniyeti alanında katılımcılara Makine Emniyetine 360° yaklaşım yeteneği kazandırmaya çalışan bir yeterlilik programıdır. İçeriği Alman PILZGmbH firması ile TUV NORD (TechnischerÜberwachungsverein) tarafından ortaklaşa belirlenmiş olup eğitim sonunda yine TUV NORD tarafından yapılan bir sınav ile gerekli başarıyı sağlayan katılımcılara dünya genelinde makine emniyeti konusunda çalışma imkânı veren bir sertifika sunulmaktadır. Eğitim sınav süresi ile birlikte toplam 4 gün sürmektedir. İlk gün katılımcılara tamamen Makine Emniyeti çalışmalarının yasal gerekliliklerinin anlatıldığı mevzuat ağırlıklı modüller ile sunum yapılmaktadır. Bu sunumlarda hem Avrupa genelindeki mevzuat ve hem de Dünya genelindeki mevzuat hakkında kapsamlı bilgilendirmeler yapılarak katılımcıların bu konudaki farkındalıkları arttırılmış olur. Bu amaçla öncelikle Avrupa için olan 2006/42/EC sayılı Makine Direktifi ve 2009/104/EC İş Ekipmanlarının Kullanımı Direktifi hakkında genel bilgilendirmeler yapıldıktan sonra ABD, Rusya, Çin, Brezilya vb. diğer coğrafyalarda baz alınan temel mevzuatlar hakkında da ilave bilgilendirmeler yapılmaktadır. Yine ülkemizde yürürlükte olan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği kanunu ile 2006/42/AT sayılı Makine Emniyet Yönetmeliği hakkında da genel bilgilendirmeler yapılarak gerek makine üreticilerinin gerekse nihai kullanıcı olan endüstri işletmelerinin Makine Emniyeti konularında sorumluluk sahaları net bir şekilde ortaya konulmaktadır.
Mevzuat çerçeveleri hakkında genel bilgiler verildikten sonra bu yasal zorunlulukları yerine getirmek için gerek makine üreticileri (OEM) gerekse nihai kullanıcılar tarafından takip edilmesi gereken Ulusal ve Uluslararası Standartlar hakkında da bilgiler anlatılarak özellikle standartlarda anlatılan teknik detaylara uymanın sahada getireceği avantajlar katılımcılara gösterilmektedir. Bu kapsamda ISO, IEC (International ElectrotechnicalCommission), CEN, CENELEC vb. gibi Dünya ve Avrupa standardizasyon kuruluşları ve çalışma şekilleri hakkında bilgiler de paylaşılmaktadır.
Makine Emniyetinde çerçeve mevzuat ve standartlar anlatıldıktan sonra sahada uygulamaların nasıl yapıldığı ile ilgili olan bölümlere geçilerek özellikle PILZ’in yaratıcısı olduğu ve aşağıda listelenmiş olan 5 adımda Makine Emniyet döngüsünden bahsedilir:

1. Risk Assessment (Risk Değerlendirme)
2. SafetyConcept (Emniyet Konsepti Yaratma)
3. Safety Design (Emniyet Tasarımı)
4. SafetyIntegrations (Tasarlanan Emniyetin Uygulaması)
5. SafetyValidation (Emniyet Doğrulaması)

Gerek üretim/montaj aşamasında gerekse de sahada kullanılmak istendiği yerde makineleri nasıl daha emniyetli hale getirebiliriz sorusuna yönelik cevaplar katılımcılara anlatılır. Bu kapsamda;bu yapılırken bol miktarda örnek üzerinden gidilerek katılımcıların somut bir şekilde konuya hâkim hale gelmeleri sağlanır.
Bilindiği gibi endüstride üretim yapılan makineler tek bir enerji kaynağı tipi ve kontrol sistemi tipi ile değil, birden çok enerji kaynağı ve kontrol tipleri kullanılarak tasarlanmaktadırlar. Bu nedenden ötürü katılımcılara bu konularda da detaylı mesleki bilgiler verilmektedir. Bunlar arasında mekanik, elektrik, elektronik, pnömatik, elektro-pnömatik, hidrolik ve elektro-hidrolik disiplinlerinin sahip olduğu saha uygulama bilgileri bulunmaktadır. Bu şekilde eğitim sonundaki temel amaç; katılımcılarımızın Makine Emniyeti konusuna çok yönlü yaklaşabilme kabiliyetlerini arttırmak ve kompleks makinelerde veya üretim hatlarında dahi makine emniyeti projelerini kendileri yönetebilir hale gelmelerini sağlamaktır. Modüller düzenlenirken yukarıda sıraladığımız disiplinler hakkında çok detay bilgisi olmayan katılımcılar da hesaba katılmış ve herkesin anlayabileceği bir anlatım tekniği yakalanmıştır. Eğitmenlerin de sunumlar sırasında ilave çabaları ve örnekler vermeleri ile konular çok daha somut ve uygulamaya dönük hale getirilmiştir. Örneğin elektriksel emniyet hakkında hiçbir bilgiye sahip olmayan katılımcılar bile eğitim sonunda kendi tesislerinde kullandıkları makinelerde nelere dikkat edilmesi gerektiğini bilecek bir şekilde işletmelerine dönmektedirler.
Makine Emniyeti konusunda yukarıda bahsedilen temel disiplinlere ilave olarak gerek makinenin amaçlanan kullanımında açığa çıkacak gerekse çevresel şartlardan oluşabilecek ilave tehlikelerden de (Kimyasal, Fiziksel, Ergonomik vb.) detaylı olarak bahsedilmekte ve bu tehlikelerin risk düzeylerini düşürmek için alınması gereken tedbirler hakkında hangi standartların takip edilmesi gerektiği de katılımcılara aktarılmaktadır.
Sonuç
Sonuç olarak, CMSE® eğitimi sonunda Makine Emniyeti konusunda işletmelerde çalışan mühendis ve teknisyenlerin konu hakkında farkındalıkları arttırılmakta ve mevzuat ile uyumlu bir emniyet uygulamasının makinelere veya makine gruplarına dönük olarak nasıl olması gerektiği konusunda katılımcıların yetkinliklerinin arttırılmasına çalışılmaktadır. 4 günlük sınıf eğitiminin sonunda yapılan sınavda %80 oranında başarı gösteren katılımcılar TUV NORD kuruluşundan CMSE® sertifikası alarak dünya genelinde bu işi yapma konusunda ehliyetli hale gelmektedirler.