Ambalajın Görevi Sattırmak mı?
Ambalajın görevi, içindeki ürünü sattırmak, tanıtmak, tüketiciyle iletişim kurmak. Ancak bunu doğru bir şekilde, tüketiciyi aldatmadan yapmalıdır. Tekrar satın alınma eğilimini yaratan, tüketici alışkanlıklarını destekleyici yönde olmalıdır. Bir ambalaja sadece grafiksel yönden ve görsel etkileyiciliği ile yaklaşan ve bu yönde satış başarısı elde etmeyi düşünen markaların başarı şansları fazla değildir. Bir ambalaj ve içindeki ürünün kalitesinin yanında markası, kurumsal kimliği, marka değerleri gibi göz ardı edilemeyecek unsurlar vardır. Markanın pazarlama stratejilerinden, ambalajın rafta kendini beğendirme ve sattırma çabasının yanında, tüketicinin zihninde markaya olan güven, markanın bilinirliğinin önemi yadsınamaz. İlk alımı gerçekleştiren tüketici, ambalaj ürün ilişkisini sürekli olarak değerlendirecektir. Ürünü evine götürürken, taşırken, ürünü açma ve kapama aşamalarında, kullanma, tüketme, çöpe atma sürecinde ürünü deneyecektir. Bu aşamalar onun ürün hakkındaki fikrini tamamlayacak, tekrar alım kararını etkileyecektir. Ambalajın üzerindeki bilgiler kullanım sürecinde tüketici tarafından daha detaylı incelenir ve kullanıcılar, bu bilgilerin doğruluğunda emin olmak ister.
 
Ön Hazırlıkların Önemi Nedir?
Ambalaj tasarımına başlamadan önce yapılması gereken hazırlıklar ve araştırmalar sonucunda gidilecek yolun çizilmesi gerekmektedir. Marka tarafından yeni bir ambalaj neden ihtiyaç duyulduğu ve var olan ambalajın neden değiştirilmesi gerektiğinin analizi çok iyi yapılmalıdır. Bu süreçte yaptırılacak tüketici araştırmaları çok önemli kararların alınmasına neden olabilir. Ancak ülkemizde bu hazırlık, ön araştırma süreçleri müşteriden gelen yoğun baskı neticesinde oldukça kısa tutulmaktadır. Birkaç gün içinde istenilen etiket veya ambalaj tasarımları olduğu gibi bir hafta, bir ay içinde farklı özelliklerde ve yapılarda istenilen çalışmalar da olmaktadır. Tasarımcıların kısa zamanda harikalar ortaya koyması müşterilerimizin en büyük beklentisi arasında yer alır. Çalışma hayatında bir ay, yeterli bir süre gibi gözükse de işin teorisinde bu süre ancak ön araştırmalar, analizler için yeterli olabilir. Bir tasarıma başlamadan önce yapılması gerekenler, yine marka konumlandırmasının önemli parçalarından birisidir. Tasarım tek başına bir anlam ifade edemeyeceğinden, tasarıma başlamadan önce yapılması gereken hazırlıklar ambalajın başarısıyla direkt olarak orantılıdır. Bu konu başlı başına bir araştırma konusudur. Ambalaj tasarımı; içinde önemli hazırlıkları barındıran, ön koşulların olgunlaşmasını zorunlu kılan önemli bir ekip çalışmasıdır. Meslek hayatımızın yaşanılan gerçekleri göstermiştir ki tasarım öncesi gerekli olan eskiz süreci lüks bir zaman dilimi olarak görülebilmekte, bu aşamayı bile içermeyen proje terminleri olmaktadır.
 
Genel Hazırlık Teknikleri
Ambalaj ve etiket tasarımlarının uygulandığı çok farklı malzeme yapıları vardır. Farklı malzemeler, farklı baskı teknikleri, üretim, kesim vb. Bu farklılıklar içinde bir tasarım yaparken sahip olmamız gereken ön bilgiler ve bu bilgilerin bizi ilgilendirdiği sınır çok önemlidir. Bir tasarımcı, kendi kişisel çabalarıyla birçok konuda bilgi edinebilir. Baskı öncesi aşamalar konusunda uzman olabileceği gibi, bir ofset baskı makinasını da rahatlıkla yönetebilir bir noktaya gelebilir. Bunun gerekliliği bir tasarımcı için ne kadar önemlidir? Önemli olan bir tasarımcının veya ekibinin elindeki projenin üretim safhaları hakkında yeterli bilgiye sahip olması, teknik bilgi yetersizliği sebebiyle yol kazalarına uğrama olasılığının önüne geçer. Bir ambalaj tasarım projesinde nasıl hazırlık yapılacağı, nelerin düşünülmesi gerektiği, ideal bir hazırlık sürecinin aşamaları paylaşılabilir, önerilebilir. Ama tasarım için reçete sunmak hiç akılcı değildir. Ambalajın üretim aşamaları, üretim aşamalarında kullanılan malzemelerin çeşitliliğinden dolayı bunu yapmanın zorluğu ve sıkıntısı vardır. Bir önerim de ambalajın üzerinde olması gereken genel bilgiler, zorunlu yönetmelik kurallarını bilmeden yola çıkmamanız. Söz konusu tasarım, farklı ülkelerde satışa sunulacaksa o ülkelerin gerekli yönetmelik kurallarını bilmeniz çok önemlidir. Ülkemizde gıda ambalajlarındaki yönetmelik yeni değişmiş, bir metinde en küçük harfin “X” yüksekliğinin 1.2 mm’e denk gelecek büyüklükte yazılmalı kuralı getirilmiştir. Ambalajın içindeki ürüne göre değişen görsel öğelerin sıralaması ve birbirleri üzerindeki baskınlıklarına göre ambalaj bilgileri değişebilir. Sağlık, gıda, endüstriyel ürünlerin üzerinde zorunlu bilgiler, işaretler ve büyüklükleri konusunda yönetmelik kurallarını mutlak surette müşterinizden beklemeyin. Hem müşterinize güven vermek hem de tasarımı sunduktan sonra yeterli araştırma yapılmadığı için bu zorunlu bilgiler sonucu tasarımınızı sıkıntıya sokacak durumlara düşmemek için araştırmanızı baştan yapınız. Zamanla bu alanda yeterli bilgi ve deneyime sahip olacaksınız. Ürünün ambalajında kullanılan fotoğraf ve illüstrasyonun görsel etkileyiciliği çok önemlidir. Özellikle çikolata ve gofret ambalajlarında kullanılan illüstrasyonların birçoğu gerçeklikten uzaktır. İllüstrasyon ile ürünün arasında büyük farklılıkların olduğu örneklerde, tüketici ürüne şüphe ile yaklaşmakta ve bu durum alım tekrarları konusunda ne yazık ki olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. İllüstrasyon, etkili, albenili ve satışı gerçekleştirmek, müşteriyi ikna etmek adına güçlü olmalıdır ama tüketiciyi aldatmama konusunda duyarlı olmanız gerekmektedir.
 
Tasarımda Taklit Konusu
Raflarda satışa sunulan ürünlerin aralarında önemli benzerlikler olabiliyor. Gıda sektöründe çikolata, şekerleme, gofret, bisküvi, temizlik, deterjan vb. üreten kuruluşların pek çoğunun; hem ürettikleri ürünlerde, hem ürettikleri ürünlerin ambalaj tasarımlarında taklitçiliğe varan bir “esinlenme” sergilediklerini sıklıkla görüyoruz. Yabancı markaların ürettikleri gıda ürünlerini ve bu ürün ambalajlarının benzerlerini üreten firmalar, sonrasında kendi içlerinde bu benzerliklere, esinlenmelere devam etmektedirler. Seçtikleri ürünlerin, tasarımların geçmişine bakmalılar, olası bilgi yetersizlikleri karşısında hazırlıklı olmalı ve gerektiğinde internetten yararlanmalıdırlar. Yüksek bütçeleri olan ulusal markalarımızın bile taklit ürün ve ambalajı rahatlıkla tercih ettiği durumları gördük, şahsen yaşadık. Kendi Ar-Ge’lerini, özgün tasarımlarını yapmak için bütçeleri olmasına rağmen bu esinlenme ve kopyacılık yaklaşımının, genel gelişimimizin, meslek saygınlığımızın önünde büyük bir problem olduğuna inanıyorum. Twix, Mars çikolatalarının her açıdan taklitlerini raflarda görmemiz mümkün. Katlı küçük gofret ambalajlarını birebir taklit eden Anadolu markalarımızın ürünlerini görebiliriz. Bir gözlemimde, bir markanın başka bir markanın gofret illüstrasyonunu aynen kullanıldığını görmüş, kopyacı üreticiyi arayarak bedavaya ambalaj tasarımlarını yapmayı teklif etmiş idim; yeter ki taklitçiliğe yönelmesinlerdi. Bu yapıcı çabama olumlu geri bir geri dönüş almam mümkün olmadı.